7 Grammar

7 Gramatyka

CZASOWNIKI

Czas przeszły prosty (Preteritum)

Czas przeszły prosty stosujemy do wyrażenia czynności, ktora miała miejsce w określonej przeszłości, a w czasie wypowiedzi jest już zakończona (np. i går - wczoraj):

Hun kjøpte ei jakke i går.  Wczoraj kupiła kurtkę.  


Grupy czasowników regularnych

Czasowniki regularne dzielimy na cztery grupy.

Grupa 1

Czasowniki przyjmujące końcówkę  -et. Do tej grupy należy większość czasowników z dwiema spółgłoskami przed końcówką  -e w bezokoliczniku oraz niektóre czasowniki z t, g i d:

Bezokolicznik:  å snakke  mówić  å vente  czekać  å lage  robić 
Czas przeszły prosty:  snakket  ventet  laget 


Grupa 2

Czasowniki przyjmujące końcówkę -te. Do tej grupy należy większość czasowników z jedną spółgłoską przed końcówką  -e w bezokoliczniku:

Bezokolicznik:  å kjøpe  kupić  å spise  jeść 
Czas przeszły prosty:  kjøpte  spiste 


Zauważ, że do grupy 2 należy również kilka czasowników z podwójną spółgłoską:

Bezokolicznik:  å begynne  zacząć 
Czas przeszły prosty:  begynte 


Grupa 3

Czasowniki przyjmujące końcówkę -de. Do tej grupy należą czasowniki z v i z ei:

Bezokolicznik:  å prøve
próbować 		 å greie
poradzić sobie 		 å leie
wynająć 
Czas przeszły prosty:  prøvde  greide  leide 


Grupa 4

Czasowniki przyjmujące końcówkę -dde. Do grupy tej należą czasowniki, które w bezokoliczniku nie mają końcówki -e:

Bezokolicznik:  å bo  mieszkać  å bety  znaczyć 
Czas przeszły prosty:  bodde  betydde 


Czasowniki nieregularne

Czasowniki nieregularne przyjmują inną formę. W większosci wypadków w czasie przeszłym zmianie ulega samogłoska:

Bezokolicznik:  å dra  jechać  å drikke  pić  å finne  znależć 
Czas przeszły prosty:  dro  drakk  fant 


Niektóre inne czasowniki nieregularne w Rozdziale 7:

Bezokolicznik    Czas przeszły prosty 
å bli  stać się  ble 
å gå  iść  gikk 
å ha  mieć  hadde 
å komme  przyjść  kom 
å se  widzieć  så 
å si  mówić  sa 
å sitte  siedzieć  satt 
å skrive  pisać  skrev 
å slå på  włączyć  slo 
å ta  wziąć  tok 
å treffe  spotkać  traff 
å være  być  var 


Więcej czasowników nieregularnych w Rozdziale 8.

RZECZOWNIKI

Rzeczowniki rodzaju męskiego ze specjalną końcówką w liczbie mnogiej

W Rozdziale 3 uczyliście się, że rzeczowniki rodzaju męskiego w liczbie mnogiej przybierają w formie nieokreślonej końcówkę -(e)r, a w określonej -(e)ne: biler (jakieś samochody) i bilene (te/tamte samochody).

Część rzeczowników odmienia się jednak niezgodnie z tą regułą:

1. Rzeczowniki zakończone na  -er, głównie rzeczowniki oznaczające osoby, otrzymują w liczbie mnogiej końcówki -e i -ne:

en lærer  læreren  lærere  lærerne 
(jakiś) nauczyciel  (ten/tamten) nauczyciel  (jacyś) nauczyciele  (ci/tamci) nauczyciele 


2. Rzeczowniki zakończone na -el, tracą jedno -e, gdy dodajemy -er i -ene. Podwójna spółgłoska zostaje zredukowana do jednej:

en nøkkel  nøkkelen  nøkler  nøklene 
(jakiś) klucz  (ten/tamten) klucz  (jakieś) klucze  (te/tamte) klucze 

PRZYMIOTNIKI

Inne wzorce odmiany

Przymiotniki zakończone na -el lub -en, takie jak gammel (stary) and sulten (głodny), nie odmieniają się według głównego wzorca. Litera -e zanika przy dodaniu końcówki liczby mnogiej -e. Oprócz tego przymiotniki zawierające podwójną spółgłoskę tracą jedną z nich:

Funkcja przydawki

Liczba pojedyncza    Liczba mnoga 
Rodzaj męski  Rodzaj żeński  Rodzaj nijaki   
en gammel bil  ei gammel veske  et gammelt bord  gamle biler/vesker/bord 
stary samochód  stara torebka  stary stół  stare samochody/torebki/stoły 
en sulten gutt  ei sulten jente  et sultent barn  sultne gutter/jenter/barn 
głodny chłopiec  głodna dziewczyna  głodne dziecko  głodni chłopcy/głodne dziewczyny/dzieci 


Funkcja orzecznika

Liczba pojedyncza    Liczba mnoga 
Rodzaj męski  Rodzaj żeński  Rodzaj nijaki   
Bilen er gammel.  Veska er gammel.  Bordet er gammelt.  Bilene/veskene/bordene er gamle. 
Samochód jest stary.  Torebka jest stara.  Stół jest stary.  Samochody/torebki/stoły są stare. 
Gutten er sulten.  Jenta er sulten.  Barnet er sultent.  Guttene/jentene/barna er sultne. 
Chłopiec jest głodny.  Dziewczyna jest głodna.  Dziecko jest głodne.  Chłopcy/dziewczyny/dzieci są głodne. 


Związki z czasownikiem wyglądać

Wyrażenia wyglądać + przymiotnik w norweskim tworzy się następująco: czasownik å se + przymiotnik + (przysłówek) ut.

Uwaga! W języku polskim w wyrażeniach wyglądać (jak?) używa się przysłówków, a nie przymiotników.

Przymiotniki odmieniają się zgodnie z wzorem dla orzeczników, jak to podano w Rozdziałach 5, 6 i 7. Poniżej podano przykłady z przymiotnikami fin (ładny) i gammel (stary).

Liczba pojedyncza    Liczba mnoga 
Rodzaj męski  Rodzaj żeński  Rodzaj nijaki   
Bilen ser fin ut.  Boka ser fin ut.  Huset ser fint ut.  Bilene ser fine ut. 
Samochód wygląda ładnie.  Książka wygląda ładnie.  Dom wygląda ładnie.  Samochody wyglądają ładnie. 
Bilen ser gammel ut.  Boka ser gammel ut.  Huset ser gammelt ut.  Bilene ser gamle ut. 
Samochód wygląda na stary.  Książka wygląda na starą.  Dom wygląda na stary.  Samochody wyglądają na stare. 

LICZEBNIKI NIEOKREŚLONE

Mange (dużo/wiele) i noen (kilka) używane są z rzeczownikami policzalnymi:

Det er mange kaféer i sentrum.  W śródmieściu jest wiele kawiarń.  
Ben har noen hyller på kontoret.  Ben ma kilka półek w swoim biurze.  


Noen używa się również w znaczeniu ktoś:

Noen kommer der borte.  Ktoś tam przychodzi.  


Mye (dużo/wiele) i noe (trochę) używa się z rzeczownikami niepoliczalnymi:

Sjefen kommer med mye informasjon.  Szef podaje wiele informacji.  
Ben drikker mye kaffe.  Ben pije dużo kawy.  
Ben kjøper noe kaffe.  Ben kupuje trochę kawy.  


Noe może być także użyte bez rzeczownika i znaczy wówczas coś lub cokolwiek:

Vil dere ha noe å spise?  Chcesz coś do jedzenia?