8 Gramatyka

CZASOWNIKI

Czas przeszły złożony (perfektum)

Czas przeszły złożony tworzy się przez połączenie czasownika posiłkowego å ha (mieć) i czasownika głównego w formie imiesłowu czasu przeszłego:  har + kjøpt = har kjøpt.

Czsu przeszłego złożonego używamy, gdy:

1. Skupiamy uwagę na rezultacie wykonanej czynności, nie określając przy tym czasu, w jakim się ona odbyła:

2. Jakaś czynność została rozpoczęta w przeszłości i nadal trwa:

3. Precyzujemy czas wykonania czynności, łączący się z teraźniejszością, np. i dag (dzisiaj), i år (w tym roku), alltid (zawsze), aldri (nigdy):

Czasowniki regularne, grupa 1-4

Poniżej podajemy odmianę czasowników regularnych w czasie przeszłym złożonym z podziałem na cztery grupy, jak w Rozdziale 7.

Grupa 1

Czasowniki zakończone na -et:

Grupa 2

Czasowniki zakończone na -t:

Grupa 3

Czasowniki zakończone na -d:

Grupa 4

Czasowniki zakończone na -dd:

Czasowniki nieregularne

Czasowniki nieregularne mają inną odmianę:

Niektóre czasowniki nieregularne

Czasowniki posiłkowe

Czas przyszły

W Rozdziale 3 uczyliście się, że czas przyszły można wyrazić za pomocą skal + bezokolicznik. Konstrukcja ta wskazuje na czynność zamierzoną:

Gdy czynność nie jest zamierzona, często używamy frazy komme til + bezokolicznik (z å):

PRZYMIOTNIKI

W Rozdziale 5 i 6 mówiliśmy o tym, że przymiotniki pełnią następujące funkcje:

W połączeniu en stor bil przymiotnik umieszczony jest przed rzeczownikiem w formie nieokreślonej. Przydawki mogą jednak również opisywać rzeczowniki w formie określonej (ten duży samochód). Przybierają wówczas końcówkę -e (jak w liczbie mnogiej).

Oprócz tego, przymiotniki wymagają wtedy rodzajników określonych: den, det i de, które muszą pozostawać w zgodzie z rodzajem i liczbą rzeczownika: den + store + bilen = den store bilen (ten duży samochód).

Jest to tak zwana podwójna określoność, która jest bardzo specyficzną konstrukcją, obcą językowi polskiemu. W norweskim formę określoną zaznacza się dwa razy: raz poprzez rodzajniki formy określonej (den, det, de) i powtórnie poprzez określoną formę rzeczownika (bilen).

Zwróć uwagę na nieregularną odmianę przymiotnika liten (mały):

SZYK WYRAZÓW

W języku norweski występują dwa typy zdań: zdania główne (zdania samodzielne) i zdania podrzędne.

1. Zdanie główne

Zdanie główne jest zdaniem samodzielnym. Orzeczenie (czasownik w formie osobowej) umieszczone jest na drugim miejscu w zdaniu, z wyjątkiem zdań pytających bez zaimków pytających. Wówczas orzeczenie jest na początku zdania:

Przysłówki, np. ikke (nie), umieszcza się po czasowniku:

Spójniki og (i) i men (ale) rozpoczynają zdania główne:

2. Zdania podrzędne

Zdania podrzędne nie są zdaniami samodzielnymi. Zazwyczaj są one częścią zdania głównego (podrzęnie złożonego).

Zdanie podrzędne zaczyna się często spójnikiem podrzędnym. W Rozdziale 8 poznaliście trzy z nich:

Po spójniku podrzędnym następuje podmiot zdania i jego orzeczenie:

Przysłówki, jak np. ikke (nie), w zdaniach podrzędnych umieszcza się przed czasownikiem:

Uwaga! W języku norweskim «ikke» jest przysłówkiem, natomiast «nie» w języku polskim jest partykułą.

Zdanie podrzędne może także wystąpić przed zdaniem nadrzędnym. Wówczas orzeczenie w zdaniu nadrzędnym umieszcza się bezpośrednio po zdaniu podrzędnym:

Więcej na temat zdań głównych i podrzędnych znajdziesz w Rozdziale 9.